• Evde Etkin Çalışma Rehberi
• Şirketlerimizin Bağışıklık Sistemini Nasıl Güçlendirebiliriz?
• Şirketlerimiz Risklerini Nasıl Yönetebilir?
• Meslek Mensuplari İçin İşlerin Sürdürülebilirliğine İlişkin Öneriler
• COVID-19 Krizinde Nakit Akış Yönetimi
• Covid-19’un Denetim Çalışmaları Üzerine Etkileri – Muhtemel Zorluklar Ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

A) VARSAYIMLAR

COVID-19 salgını ile birlikte iş dünyası, ölçek ayrımı olmadan olumsuz etkilenmiştir. Bu sürecin aşı bulunup virüsün sıradanlaşması döneminde de bir süre olumsuz seyredeceği, uluslararası ve ulusal çeşitli kurumların ve bilim insanlarının ortak görüşüdür. Bu bağlamda 2020 sonrası birkaç yıl, genel olarak işletmelerin toparlanmalarının güç olacağı ve çok zaman alacağı varsayılmıştır.

COVID-19 öncesinde son iki yılda ekonomideki sıkıntılar, işletmeleri önemli gelir ve kar kayıpları ile karşı karşıya bırakmıştı. Nakit akışında yaşanan olumsuzluklar, iflaslar ve konkordatolar, olumsuz gelişmeleri işaret ediyordu. İşletmelerin kaynak yapılarının büyük ölçüde yabancı kaynak ağırlıklı olduğu, işletmelerin büyük bir oranının KOBİ olduğu dikkate alındığında, COVID sürecinin de olumsuz etkisi ile sürdürülebilirlik sorunu, işletmelerimiz için önümüzdeki birkaç yılın önemli sorunu olacaktır. Kredilerin ödenmesini sağlayacak iş çevrimlerinin yaşanamamasının, yeni kapanmalara neden olabileceği varsayılmıştır.

Ekonominin canlanmasını sağlayacak önemli faktör, talebin canlanmasıdır. Ancak, zaten var olan işsizlik sorunu, COVID-19 süreci ve sonrasında iş hayatında yaşanabilecek durgunluk nedeniyle işten çıkarmaların yaşanması olasılığı yüksektir. Ayrıca, satın alma gücünün düşmesi, temel ihtiyaçların her türlü ihtiyacın önüne geçmesi ve bunun da uzun süreceği gerçeği, talebin hedeflenen iş çevrimini sağlayamayacağı; dolayısıyla talepteki düşüş ve durgunlukla işletmelerin zorluklar yaşayacağı varsayılmıştır.

Bu olumsuz gelişmeler, mali müşavirlerin ve yeminli mali müşavirlerin iş hacimlerini de olumsuz yönde etkileyecektir. Tahsilat sorununun süreceği, belli ölçüde artacağı ve müşteri kayıpları yaşanacağı da varsayılmıştır.

B) İŞ İLE İLGİLİ DEĞERLEME VE ÖNERİLER

Meslek mensupları, işlerinin sürdürülebilirliği için şu çalışmaları yapmalıdır:

a) Mevcut ekonomik durumun analizlerini değerleme ve yorumlama

Ulusal ve bölgesel düzeyde ekonomideki ve sektörlerdeki gelişmelere ilişkin bilimsel yazılar, yayımlanan raporlar dikkate alınarak müşteri portföyüne olası etkileri için yorumlar yapılmalıdır. COVID-19 süreci, örneğin, temel ihtiyaçların önemini ortaya koyarken, bu ihtiyaçları karşılamaya yönelik faaliyet gösteren üretici işletmelerde, dağıtım kanallarında, lojistik hizmetlerinde iş hacmini arttırdığı bir gerçektir. Sağlık hizmetleri, sarf malzemeleri imalatçısı ve dağıtım kanallarındaki firmalar için de iş hacminin artmasını sağlamıştır.

Dolayısıyla meslek mensubu, sektör analizlerini ve makro ekonomi değerlemelerini dikkatlice takip etmeli ve işine etkilerini yorumlamalıdır.

b) Mevcut müşterilerin analizi

• İşin sürdürülebilirliği, hizmet verilen müşterilerin varlığına bağlıdır. Bu temel ilkeden yola çıkılarak müşterilerin her biri ayrı ayrı analiz edilmeli ve değerlemeye tabi tutulmalıdır. Bu analizlerde dikkate alınması gereken sorular şunlardır?
• Müşterinin, faaliyet alanı ile ilgili sektör analizi, müşterinin işini sürdürülebilir kılıyor mu? Sektörün risk ne düzeydedir?
• Müşterinin gerçek mali durumu, kaynak yapısı ne ölçüde risk taşımaktadır? Riskin yönetilebilirliği var mıdır?
• Müşteriye danışmanlık hizmeti de verilirse, sürdürülebilirliği sağlamak mümkün müdür? Örneğin, öz kaynaklarını artırmak üzere ailedeki kişisel varlıkların bir kısmını işletmeye aktarması ile kaynak yapısı düzeliyorsa, talebin yakın gelecekte artma olasılığı varsa, bu ve benzeri çözümler için destek sağlanabilir mi?

c) İşinin sürdürülebilirliği için meslek mensubunun alması gereken önlemlerin ve yapılması gereken çalışmaların planlanarak uygulanması

Müşteri analizi ile açıklığa kavuşması beklenen konular şunlardır:

• Kaybedilecek müşteriler var mı? Olası kayıplar, meslek mensubunun iş hacmini nasıl etkileyecektir?
• Destek verilerek sürdürülebilirlikleri sağlanacak firmalar var mı? Bu firmalara ne tür konularda destek ve danışmanlık hizmeti verilebilir?

Bu soruların yanıtları meslek mensubunun şu üç konuda hareket planı hazırlamasını gerektirmektedir:

i. Yeni duruma göre mevcut müşteriler ile meslek mensubunun işinin sürdürülebilirliği için çalışmalar yapmak:

Müşteri analizi ve değerlemesi sonrasında meslek mensubu gelir-gider analizini yapmalıdır. Tasarruf edilebilecek giderleri, iş yükü analizini, vb. incelemelidir.

Yaşanmakta olan krizin çok uzun süremeyeceği, yetişmiş elemanların kaybedilmesinin doğru olmayacağı, yeni iş fırsatlarının değerlenebileceği ve bu nedenle yetişmiş elemanların sağlayacağı katma değer dikkate alınarak olanaklar ölçüsünde öz kaynakların güçlendirilmesi de düşünülebilir. Bunun bir yolu, örneğin, kiranın daha düşük olduğu ya da daha küçük olan büro tercih ederek tasarruf yapmak; diğer yolu, kişisel varlıklarla işin sürdürülebilirliği için kaynak aktarmak veya bu iki yolu birlikte kullanmaktır.

ii. Tek başına işin sürdürülebilirliği zor ise ortaklıklar kurmak

Meslek mensubunun, tek başına işinin sürdürülebilirliğini görmemesi durumunda, yazılı kurumsal ilkeler temelinde aynı konumdaki diğer meslek mensuplarıyla çeşitli şekillerde ortaklıklar oluşturma yoluna gidebilir. Bu ortaklıklar, “gider ortaklığı” olabileceği gibi, işlerin birleştirilmesi temelinde daha güçlü yapılar oluşturmak ve kurumsal itibarın güçlenmesine olanak sağlamak da olabilir.

iii. Danışmanlık hizmeti ile yaşatılabilecek müşteriler için mevcut yetkinlikleri değerlemek ve yeni yetkinlikler için bilgi altyapısını güçlendirmek

COVID-19 salgını ile başlayan ve uzun süre devam edecek süreç dikkate alındığında, ülkemiz işletmelerinin yapısının büyük ölçüde KOBİ olduğu göz önünde bulundurularak, önemli danışmanlık hizmetlerine ihtiyaç duyulacağı bir gerçektir.

İşletmelerin;

gibi önemli alanlar, hizmet verilecek konular olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu bağlamda önem kazanan, mali müşavirlik hizmetleri ve yetkinlikleri içinde yer alan aşağıdaki ve benzeri konular dikkate alınmalı, yetkinlikler değerlenmeli, gerekiyorsa bu konuda eğitimler ile meslek mensubunun hizmet alanı genişletilmelidir:

• Yönetim danışmanlığı
• Kurumsal yönetim danışmanlığı
• İç kontrol uzmanlığı
• İç denetim uzmanlığı

iv. Sürdürülebilirlik sorunu olmayan müşterilerin iş geliştirme planlarında daha etkili rol oynama olanaklarını değerlemek

COVID-19 süreci ve sonrasında da güçlü pazar potansiyeli olan işletmelerin iş geliştirme projeleri gündeme gelebilecektir. Örneğin, elektronik ticaret, bu projelerin başında gelmektedir. Bir diğer konu, yeni projelerle ilgili yatırım kararlarıdır. Yeni tesis, üretim hattı, şubeler, vb. açmak isteyen firmalar için bu alanda doğru adımlar atılmasını sağlayacak fizibilite raporlarının hazırlanması, büyük önem taşımaktadır.

Fizibilite projelerini hazırlamak, projelerin hayata geçirilmesi ve yönetimi sırasında da danışmanlık hizmeti sunmak, hem işletmeye fayda ve değer sunacak hem de meslek mensubunun işinin sürdürülebilirliğini sağlayacak ve kurumsal itibarını yükseltecektir. Bu ve benzeri fırsatlar meslek mensubunun bulunduğu yöreye ve bölgeye göre değişebilir. Bu fırsatların değerlenmesi, teşvikler hakkında bilgi verilmesi, değer yaratmanın önemli bir aracıdır. Meslek mensubu, bu fırsatları değerlemelidir.

Tarım işletmeciliği, tarımsal ürün üretimi, gıda sanayii gibi bu veya yakın alanlarda faaliyet gösteren işletmeler için COVID-19 pandemisi önemli yatırım alanı olarak ortaya çıkmıştır. Gelişmişlik düzeyi ne olursa olsun tüm ülkeler, tarımı ve bilişim sektörünü beraber destekleyeceklerdir. Meslek mensubu, bu potansiyeli görerek, müşterilerine bu konuda danışmanlık yaparak büyümelerine, genişlemelerine olanak sağlayabilir.

C) SONUÇ

Meslek mensupları, COVID-19 pandemi süreci boyunca devletin vergi düzenlemelerine ve iş dünyasının bu konuda görev ve sorumluluklarına destek vermek üzere her türlü özveriyi göstermiş; yaşam riskini göze alarak işini başarılı bir şekilde yerine getirmeye devam etmiştir.

Bu süreç ve sonrasında ekonomik sıkıntıların da artarak sürmesi, meslek mensuplarının kendi işleriyle ilgili stratejik planlarını yapmalarını, işlerinin sürdürülebilirliği için izlemeleri gereken yol haritalarını belirlemelerini gerektirmektedir.

Bu yol haritası mevcut personel ile birlikte hijyen koşullarını işyerinde sağlayarak olası tasarruf alanlarını gözden geçirmeyi, krizlerin fırsatlar da yaratacağı gerçeğini görerek bunları değerlemeği kapsamalıdır.

Hizmet verdiğimiz iş dünyasında işletmelerin varlığını sürdürebildiği oranda bizim de varlığımız ve katkımız sürecektir. Bu gerçeklerden hareket ederek, çok zor bir dönemden geçerken müşavirlik bilgimizle vereceğimiz katkı, düzlüğe çıkıldığında her iki taraf için daha güçlü bir ilişki de yaratmış olacaktır.